Wędrując po połoninach nierzadko zdarza nam się trafić na wijące się po podłożu krzaki borówki. Jedni zwą ją borówką, inny czernicą, jeszcze inni jagodą. Podobno to dzięki niej Rasputin, znachor z guberni tobolskiej, wyleczył carewicza Aleksego i zyskał sympatię dworu Mikołaja II. Co było potem, wiadomo.
Borówka czarna zwana potocznie jagodą, choć to nie jedyna jej nazwa zwyczajowa, to roślina wieloletnia, pospolita na terenie całego kraju, jadalna i lecznicza. Posiada duże znaczenie gospodarcze, mimo iż nie jest tak plenna jak jej kuzynki – borówki północnoamerykańskie. Ma jednak inną zaletę – bogatszy skład chemiczny.
Jest rośliną kwasolubną, przez co traktowana jest jako wskaźnik gleb kwaśnych. Rośnie na glebach ubogich, piaszczystych, ale odpowiednio wilgotnych. Spotkamy ją zarówno na przestrzeniach otwartych (tereny wysokogórskie) jak i w półcieniu czy lesie.
W polskim nazewnictwie ludowym i tradycyjnym funkcjonowały następujące nazwy: afina, afyny, borowina, borownik, borówczak, borówka, borówka zwyczajna, borôwka, borówka czernica, borzyk, carna jagoda, ciemna jagoda, czarna jagoda, czernica, czernina, czarne jagody, czernice, czornyja jahody, jafena, jafery, jagoda, jagoda czarna, jagoda czernica, jagoda leśna, jagodnik, jagodowisko, jagodzina, jagodzisko, modra jagoda, sinica.
Surowcem lekarskim są jagody i liście borówki, a ich zbiory w Polsce są regulowane przez rozporządzenie ministerialne, które zezwala na zbiór owoców wyłącznie ręcznie, bez jakichkolwiek narzędzi, które mogłyby zniszczyć rośliny. Zebrane owoce, świeżo dojrzałe, rozkłada się i zostawia do przywiędnięcia, a następnie suszy na słońcu lub w piekarniku w niskiej temperaturze. Liście zbiera się, gdy są zielone – w maju, gdy borówki jeszcze kwitną. Suszy się je w cieniu, w miejscu przewiewnym, ewentualnie w piekarniku o bardzo niskiej nastawie.
Działanie lecznicze
Substancje zawarte w borówkach posiadają właściwości przeciwutleniające, przeciwzapalne i mogą wywoływać apoptozę komórek, dzięki czemu mogą zapobiegać powstawaniu i rozwojowi nowotworów (zwłaszcza tych układu pokarmowego).
Głównie dzięki zawartości antocyjanów, świeże owoce działają rozluźniająco przy zaparciach i jednocześnie przeciwbiegunkowo. Dzięki garbnikom zmniejszają przepuszczalność błon śluzowych jelit i niszczą drobnoustroje chorobotwórcze, natomiast antocyjany wiążą w przewodzie pokarmowym toksyny bakteryjne i inne szkodliwe związki, utrudniając ich wchłanianie. Szczególnie jeśli chodzi o gronkowce czy bakterie z rodzaju Salmonella.
Dodatkowo spożywanie borówek może korzystnie wpływać na chorych z zaburzeniami mikrokrążenia, ponieważ zawarte w nich antocyjany mają działanie rozluźniające naczynia krwionośne.
Owoce suszone i liście również wykazują działanie przeciwbiegunkowe czy antyseptyczne – dawniej stosowano je przy leczeniu robaczycy. Liście, oprócz powyższych, działają też moczopędnie.
Przed odkryciem insuliny borówki były jednym z najczęściej stosowanych leków w terapii cukrzycy, współcześnie również się ich używa. Jednak nie wykazano, by zawarte w borówkach związki obniżały poziom cukru – raczej to, że leczą dodatkowe schorzenia występujące przy cukrzycy typu drugiego. Wszelakie zapalenia, choroby sercowo-naczyniowe, nowotworowe, zaburzenia wzroku.
Zastosowanie w kuchni
Borówki używa się w kuchni bardzo często. Są dodatkiem do śniadań, obiadów, kolacji i deserów. Pasują do słodkich lodów i ciast, ale także do mięs, szczególnie dziczyzny. Mogą być również składnikiem trunków.
My natomiast zapraszamy na pierogi i naleśniki z borówkami 🙂